Tessa Ponjee Creative 26 nov 2019, 21:00

Leestijd: 3 minuten

Het hele verhaal achter Rembrandts meesterwerk: De Nachtwacht

Rembrandt van Rijn heeft uiteraard geen introductie nodig. De Nachtwacht daarentegen wel. Het beroemdste schilderij van de Nederlandse schilder heeft namelijk behoorlijk wat meegemaakt. Wij vertellen je het hele verhaal achter dit schilderij.

Grote kans dat je ooit in Het Rijksmuseum bent geweest om Rembrandts kunstwerk De Nachtwacht in levende lijve te aanschouwen. Een prachtig schilderij is het zeker, maar wist je dat er een heel interessant verhaal achter zit?

Het ontstaan van de Nachtwacht

De Nachtwacht heeft tijdens de meer dan drie eeuwen dat hij bestaat veel te verduren gehad. Het schilderij is in 1642 geschilderd door Rembrandt van Rijn. De Nachtwacht is de bijnaam van dit schilderij, wat eigenlijk Schutters van wijk II onder leiding van kapitein Frans Banninck Cocq heet, naar de personen die hier op afgebeeld staan. Het schilderij kreeg door de donkere kleur in de achttiende eeuw echter de bijnaam de Nachtwacht, wat natuurlijk wat beter in de mond ligt. De bijnaam klopt alleen niet, het schilderij moet een scène bij daglicht voorstellen.

De Nachtwacht is een schuttersstuk: een schilderij van een groep schutters. De schutters was een soort vrijwillige politie van burgers in het Amsterdam van de gouden eeuw. Schutter zijn was als lid zijn van een soort netwerkclub en de schutters lieten zich graag in vol ornaat afbeelden (een soort influencers?). De specifieke groep op dit schilderij kozen hier Rembrandt voor uit en betaalden hem ongeveer 1600 gulden, wat misschien weinig lijkt, maar ongeveer zes keer het jaarloon voor een werkman uit die tijd was.

During Operation Night Watch, Rembrandt’s masterpiece can be seen in the gallery without its frame. This way we can study the edges – usually referred to as tacking edges – of the painting. Because The Night Watch has been reduced in size along all four sides, the original tacking edges are no longer preserved. The plain canvas we now see is actually part of the lining canvas that was applied in 1975. During a lining an extra canvas is ‘adhered’ to the reverse of the original canvas, in this case with a mixture of molten beeswax and resin. In total the painting was lined three times with a mixture of wax-resin (1851, 1945, 1975) and at least once using glue-paste prior to 1851. In the second picture, the lining canvas from 1975 is shown in red, the tacking edges in blue and the original painting in white. Photo 1: Rijksmuseum; photo 2: Reinier Gerritsen #rijksmuseum #operationnightwatch #rembrandt

6,902 Likes, 58 Comments – Rijksmuseum (@rijksmuseum) on Instagram: “During Operation Night Watch, Rembrandt’s masterpiece can be seen in the gallery without its frame….”

De Nachtwacht is echter niet een typisch schuttersstuk. Het klassieke schuttersstuk doet meer denken aan een groepsfoto want de schutters zitten hier met z’n allen rond een maaltijd aan tafel. Op de Nachtwacht is de schutterscompagnie theatraler afgebeeld. Ook is de voorstelling mysterieuzer. Zo wordt door het licht je aandacht naar een klein meisje getrokken, dat mogelijk een symbool voor de schutters is.

De avonturen van de Nachtwacht

Voordat de Nachtwacht in het Rijksmuseum terecht kwam hing het schilderij in de grote feestzaal van de Kloveniersdoelen, een gebouw van de schutterij in Amsterdam. In 1715 verhuisde het schilderij naar het Paleis op de Dam.

Omdat de Nachtwacht groter was dan de plaats waar hij opgehangen moest worden is het doek hiervoor ingekort. Aan de bovenkant en zijkanten is een deel van het schilderij afgehaald, waardoor twee schutters nu niet meer op de Nachtwacht staan. Later verhuisde het schilderij naar het Trippenhuis, een grachtenpand waar de voorloper van het huidige Rijksmuseum gevestigd was, om in 1885 in het Rijksmuseum terecht te komen.

De Nachtwacht hangt al sinds de oprichting van het Rijksmuseum in het museum. In die periode is het schilderij drie keer aangevallen, twee keer met een mes en ook nog eens met zoutzuur. Het schilderij is opgerold en verplaatst tussen verschillende veilige locaties in Nederland om in 1942 te eindigen in een mergelgrot in de Sint-Pietersberg in Limburg, zodat het geen deel van Hitlers kunstcollectie zou worden.

In 1945 kwam de Nachtwacht per schip terug in Amsterdam. De directeur van het Rijksmuseum, Arthur van Schendel was zo blij om het schilderij weer terug te zien dat hij er niet alleen figuurlijk maar ook letterlijk op viel.

De Nachtwacht nu

Momenteel is de Nachtwacht nog steeds te zien in het Rijksmuseum, waar hij busladingen bezoekers trekt. Na tijdens de verbouwing van het museum een tijd in een zijvleugel gehangen te hebben, waar de Nachtwacht in 2003 door een special hiervoor gemaakte gleuf is laten zakken, is de Nachtwacht sinds 2013 weer terug in de eregalerij.

Het televisieprogramma De Rekenkamer heeft doorgerekend dat de Nachtwacht nu ongeveer 500 miljoen euro zou kosten om aan te schaffen. Het is echter niet waarschijnlijk dat de Nachtwacht ooit verkocht wordt, het is een van de grootste toeristentrekkers van Amsterdam.